Granica polityki i śmierci

Prokuratura podjęła ponownie śledztwo w sprawie działań Straży Granicznej w Usnarzu Górnym. Czy to przełom? Zobaczymy. Od tego czasu zmienił się nie tylko rząd, ale też sytuacja prawna – dzięki wyrokowi na Macieja Wąsika i jego dwóch podwładnych z CBA.

Śledztwo Wydział Wojskowy Prokuratury Okręgowej w Warszawie podjął, bo nakazał to Sąd Rejonowy w Sokółce, rozpatrując zażalenie na umorzenie. Sprawa dotyczy przekroczenia uprawnień przez funkcjonariuszy Straży Granicznej wobec ponad trzydziestu uchodźców (głównie kobiet i dzieci) z Afganistanu, którzy przez dwa miesiące koczowali pod gołym niebem, prosząc o azyl w Polsce. Było to w sierpniu 2021 r. Straż Graniczna odmówiła przyjęcia wniosków azylowych, wypchnęła obozowisko poza formalną granicę państwową i uniemożliwiała dostarczenie koczującym jedzenia, ubrań, namiotów do osłony przed deszczem, a nawet pomocy lekarskiej.

Od sprawy Usnarza zaczął się kryzys uchodźczy na granicy z Białorusią. Spowodowała go polityka dyktatora Białorusi, który sprowokował migrację przez Polskę do Europy tysięcy osób z Azji i Afryki. Ale drugim winnym był (i wciąż, niestety, jest) polski rząd, który zamiast prowadzić zgodną z prawem międzynarodowym i polską ustawą o cudzoziemcach procedurę azylową: przyjąć i rozpatrzeć wniosek od każdego, kto zjawi się na polskiej granicy, postawił na wywózki. Najczęściej zresztą „bez żadnego trybu”, bo nawet gdy je „zalegalizowano” sprzecznym z ustawą zarządzeniem, a potem sprzeczną z konstytucją ustawą, funkcjonariusze na granicy pomijali tryb błyskawiczny i wypychali za granicę, nawet nie rejestrując, kogo wypychają. W ten sposób do dzisiaj zaginęło w lasach i na bagnach ok. 300 osób. Ile jest ofiar śmiertelnych – nie wiadomo, oficjalnie znaleziono dotąd 55 ciał.

Aby wyciszyć sprawę uchodźców koczujących pod Usnarzem, władza wprowadziła na terenie przygranicznym stan wyjątkowy z zakazem wstępu, także dla pomocy medycznej, prawników i dziennikarzy. Przeciw uchodźcom postawiono zaś graniczny płot za 1,5 mld zł. Uchodźcy go pokonują, ale łamiąc przy tym ręce i nogi i odnosząc głębokie rany od drutu żyletkowego.

Państwo zaczęło też prześladować wolontariuszy niosących uchodźcom pomoc humanitarną i prawną: zastraszanie, zatrzymywanie, rewizje, zarzuty karne. A nawet strzelanie ostrymi nabojami, by przypomnieć niewyjaśnioną sprawę strzałów oddanych w kierunku aktywisty, Człowieka Lasu, w listopadzie zeszłego roku.

Pushbacki nierzadko przybierają formę tortur. Z dokumentacji zbieranej od ratowanych w lasach uchodźców przez Grupę Granica wynika, że po stronie funkcjonariuszy SG powszechne jest:

– uszkadzanie lub odbieranie telefonów komórkowych
– zabieranie i niszczenie ubrań i jedzenia
– zmuszanie do przekraczania rzek/niebezpiecznych miejsc podczas wywózek
– zabieranie lub niszczenie leków.

To stwarza zagrożenie zdrowia i życia w lesie, szczególnie zimą.

A także:

– zabieranie i niszczenie dokumentów
– bicie pałkami, pięściami
– pryskanie gazem
– zmuszanie biciem i groźbami do podpisywania dokumentów, których osoby nie rozumieją
– bicie łopatami (służby białoruskie)
– rozbieranie i trzymanie na zimnie w niewygodnej pozycji przez dłuższy czas
– kopanie
– groźby, obelgi, upokarzający język
– cięższe pobicia przy użyciu narzędzi.

I nie ma żadnego znaczenia, czy ofiarami padają uchodźcy wojenni, polityczni, klimatyczni, czy po prostu osoby szukające lepszego życia. Faktem jest, że państwo polskie autoryzuje narażanie zdrowia i życia i torturowanie ludzi, którzy znajdą się na jego terytorium. I których jedyną winą jest nielegalne przekroczenie granicy.

Mieliśmy nadzieję, że nowa władza, naprawiając państwo, nie zapomni o tej sprawie i w pierwszej kolejności zakaże Straży Granicznej wywózek. A przynajmniej nakaże im przestrzegać procedury wywózkowej, nakazującej rejestrację osoby, która prosi o azyl, wydanie decyzji administracyjnej dotyczącej tego wniosku i – jeśli będzie negatywna – wydalenie jej przez legalne przejście graniczne, a nie zasieki z drutu żyletkowego, bagno czy rzekę.

Wprawdzie od przejęcia władzy przez Koalicję minął zaledwie miesiąc, ale nakaz przestrzegania obowiązującego (jeszcze, niestety) prawa można wydać w kilka minut.

Tydzień temu 101 organizacji i 550 osób zaapelowało do rządu o wstrzymanie pushbacków. Nie ma – póki co – odpowiedzi.

Dobrze, że jest chociaż śledztwo. Wymuszone orzeczeniem sądu, ale jest.

I że jest większa niż zwykle szansa na pociągnięcie do odpowiedzialności funkcjonariuszy, którzy nie dopełniali procedur wywózkowych, narażali zdrowie i życie ludzi czy stosowali tortury. Szansa jest większa niż jeszcze miesiąc temu, a to za sprawą wyroku na byłego wiceszefa CBA Macieja Wąsika i dwóch jego podwładnych w związku z prowokacją przeciwko Andrzejowi Lepperowi. Otóż mają oni wyrok za wykonywanie sprzecznych z prawem poleceń przełożonego (Mariusza Kamińskiego). A dokładniej: za niedopełnienie OBOWIĄZKU ODMOWY wykonania poleceń sprzecznych z prawem.

Taki obowiązek istniał zawsze, ale nie był egzekwowany. A funkcjonariusze SG pytani o to, jak traktują uchodźców, powoływali się właśnie na polecenia przełożonych. Po wyroku na Wąsika i podwładnych nie jest to już gwarancja bezkarności. I prokuratura będzie musiała o tym pamiętać.

***

Warszawa, 9 stycznia 2024 r.
Szanowny Pan Donald Tusk, Prezes Rady Ministrów

Szanowny Panie Premierze,
w imieniu podpisanych poniżej organizacji społecznych oraz osób działających na rzecz cudzoziemek i cudzoziemców w Polsce pragniemy zwrócić Pana uwagę na rażące naruszenia praw człowieka, które obserwujemy od początku kryzysu humanitarnego na polsko-białoruskim pograniczu. Osoby przekraczające w sposób nieuregulowany polską granicę są pozbawiane możliwości ubiegania się o ochronę międzynarodową, a polskie służby stosują wobec nich tzw. pushbacki (wywózki), tzn. zmuszają je do powrotu na stronę białoruską. W wielu przypadkach temu procederowi towarzyszy przemoc i agresja. Kara, na którą Polska skazuje osoby migrujące za nieuregulowane przekroczenie granicy, zawracając je przymusowo do Białorusi, jest wyjątkowo okrutna. Po białoruskiej stronie czekają na nie tortury, przemoc, nieludzkie traktowanie i bezprawne uwięzienie w systemie. I nie ma dla nich ucieczki. Próby wycofania się do Mińska są karane – najczęściej brutalną przemocą. Europejczycy wiedzą, do czego prowadzi przyzwolenie na odarcie człowieka z przyrodzonej mu godności i pozbawienie go podstawowych praw ze względu na jego przynależność do grupy narodowej, etnicznej czy religijnej. Nie wolno żadnego człowieka traktować jak „pocisku”. Gdy przestajemy widzieć ludzi, a dostrzegamy jedynie zagrożenie, rodzi się przyzwolenie na łamanie praw człowieka. Pushbacki muszą zakończyć się natychmiast. Odkładając w czasie ich wstrzymanie, polskie władze przystają na łamanie praw człowieka. Nie tak wyobrażamy sobie obiecaną nam praworządność.

W wyniku polityki pushbacków od początku kryzysu na granicy Polski z Białorusią, po obu jej stronach, życie straciło co najmniej 55 osób. Wobec antyuchodźczego i niehumanitarnego nastawienia poprzedniego rządu do tej pory pozostawała nam tylko możliwość prowadzenia na pograniczu działań pomocowych, czyli dostarczanie osobom w drodze wody, posiłku, ciepłych ubrań, udzielanie pomocy medycznej i prawnej, niejednokrotnie będących działaniami ratującymi ludzkie życie. Wraz z objęciem przez Pana urzędu Premiera widzimy szansę na podjęcie pilnych działań zmierzających do natychmiastowego zaprzestania wywózek na granicy polsko-białoruskiej. Krajowe i międzynarodowe instytucje odpowiedzialne za monitoring naruszeń praw człowieka, a także organizacje społeczne świadczące pomoc prawną i humanitarną na pograniczu polsko-białoruskim od 2021 roku podnoszą konieczność wyeliminowania z polskiego porządku prawnego przepisów naruszających zasadę non-refoulement wobec osób przekraczających granicę Polski. Pushbacki, stosowane wobec osób przekraczających granicę polsko-białoruską, funkcjonują w polskim systemie prawa poprzez władcze ukształtowanie treści stosunku służbowego (w formie rozkazów i poleceń służbowych), stosowanie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2020 roku w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych oraz znowelizowane w 2021 r. przepisy Ustawy o cudzoziemcach. Orzecznictwo sądów krajowych, rekomendacje Komisarz Praw Człowieka Rady Europy, Dunji Mijatović, oraz specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. praw człowieka, Felipe Gonzáleza Moralesa, a także wielokrotne wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich wskazują na sprzeczność powyższych regulacji z prawem krajowym, unijnym oraz międzynarodowym. Wzywają oni Polskę do zrewidowania prawa i zakończenia stosowania pushbacków. Wywózki łamią zawarty w prawie międzynarodowym zakaz wydalania cudzoziemców do państwa, w którym ich życiu lub zdrowiu groziłoby niebezpieczeństwo (zasada non-refoulement), a tym samym zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz zakaz zbiorowych wydaleń osób cudzoziemskich. Naruszają również konstytucyjną gwarancję dostępu do procedury ubiegania się o ochronę międzynarodową w Polsce oraz gwarancje proceduralne dotyczące postępowań administracyjnych. Pushbacki nie mają uzasadnienia humanitarnego, moralnego ani prawnego. Skuteczne i trwałe wyeliminowanie ich z polskiego porządku prawnego oraz z praktyki służb mundurowych jest proste. Konieczne są trzy działania: – zmiana praktyki służbowej funkcjonariuszy Straży Granicznej poprzez wydanie pisemnych instrukcji Komendantowi Głównemu Straży Granicznej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz monitorowanie ich wdrożenia przez podległych mu Komendantów Oddziałów Straży Granicznej i Komendantów Placówek Straży Granicznej; – uchylenie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2020 roku w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych (wraz z nowelizacją z 20 sierpnia 2021 roku); – nowelizacja Ustawy o cudzoziemcach poprzez uchylenie art. 303 ust. 1 pkt 9a i art. 303b Ustawy.

Pozostajemy do Pana pełnej dyspozycji i liczymy na dialog i współpracę w poszukiwaniu najlepszych rozwiązań trudnych kwestii migracji i uchodźstwa.

Z wyrazami szacunku

Organizacje:
Fundacja Ocalenie
Grupa Granica
Podlaskie Ochotnicze Pogotowie Humanitarne
Hope&Humanity
Polska Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie
Stowarzyszenie Egala
Stowarzyszenie No To Ci Pomogę
Białowieska Akcja Humanitarna
Fundacja Polska Gościnność
Fundacja Polskie Forum Migracyjne
Stowarzyszenie Homo Faber
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
Stowarzyszenie NOMADA
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Polska Akcja Humanitarna
Fundacja im. Stefana Batorego
Zupa na Granicę
Salam Lab – Stowarzyszenie Laboratorium Działań dla Pokoju
Pomoc SOC
Badaczki i Badacze na Granicy
Amnesty International Polska
Fundacja Auschwitz-Birkenau
Obywatele RP
Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii
Trójmiejska Akcja Kobieca
Stowarzyszenie Arbuz
Archiwum Protestów Publicznych
Sputnik Photos
Stowarzyszenie Polska Walcząca Przeciw Faszyzmowi
Stowarzyszenie Kobiety Filmu
Akcja Demokracja
Stowarzyszenie Memoriał Polska
Fundacja Archiwum Kobiet
Instytut Spraw Publicznych
Fundacja Edukacyjna Jacka Kuronia
Fundacja Otwarty Dialog
Fundacja Miejsce na Ziemi
Fundacja Centrum Badań Migracyjnych
Fundacja Nienieodpowiedzialni
Fundacja EDM
Orla Fundacja
Kongres Obywatelskich Ruchów Demokratycznych
Fundacja Sztetl Mszana Dolna
Fundacja The Hope Project Polska
Fundacja Inicjatywa Dom Otwarty
Fundacja Czas Kobiet
Fundacja Feminoteka
Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris
Konferencja Ambasadorów RP
Naczelna Rada Adwokacka
Stowarzyszenie Czasu Kultury
Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia
Fundacja Instytut na rzecz Państwa Prawa
My Obywatele Unii Europejskiej – Fundacja im. Wojciecha B. Jastrzębowskiego
Fundacja im. Kazimierza i Zofii Moczarskich
Fundacja Międzynarodowa Inicjatywa Humanitarna
Obserwatorium Wyborcze
Fundacja Kuchnia Konfliktu
Stowarzyszenie Otwarty Klub Obywatelski im. Piotra Szczęsnego
Fundacja Lepsze Niepołomice
Las Rąk laboratorium rękodzieł
Fundacja Stocznia
Interkulturalni.pl
Fundacja Juniper
Kongres Katoliczek i Katolików
Stowarzyszenie Pro Humanum
Fundacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny FEDERA
Rodzice Dla Klimatu
Stowarzyszenie Dla Ziemii
Konsorcjum Migracyjne
Fundacja Widzialne
Fundacja Wiedza Lokalna
Polska Fundacja im. Roberta Schumana
Stowarzyszenie Lepszy Świat
Komitet Obrony Demokracji
Stowarzyszenie Wschodnioeuropejskie Centrum Demokratyczne
Fundacja Wspierana Kultury i Języka Polskiego im. M. Reja
Stowarzyszenie Łódzkie Dziewuchy Dziewuchom Silne
Aperiodyk Społeczny
Forum Darczyńców w Polsce
Stowarzyszenie Mova – język bez barier
Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć
SOS Wioski Dziecięce w Polsce
Greenpeace Polska
Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska
Polska Misja Medyczna
Fundacja Kalejdoskop Kultur
Fundacja Edukacja dla Demokracji
Fundacja Panoptykon
Fundacja Emic
Dom Przyrody i Kultury
Fundacja Dobra Wola
Fundacja „Krzyżowa”
Fundacja Dla Polski
Krytyka Polityczna
Fundacja Równik Praw
Stowarzyszenie Inclusive
Buzz
Inicjatywa Wschód
Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka
Fundacja dla Migrantów Dobry Start im. A.G.Farah
Granica dla Granicy
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych

Osoby:

Anna Przedpełska-Trzeciakowska, Wanda Traczyk-Stawska, prof. Jan Barcz, prof. dr hab. Michał Buchowski, prof. Krzysztof Byrski, prof. dr hab. Władysław Czapliński, prof. Przemysław Czapliński, prof. Katarzyna Czeczot, prof. Andrzej Friszke, prof. Małgorzata Fuszara, prof. Agnieszka Halemba, prof. Zdzisław Kędzia, prof. dr hab. Grażyna Kubica-Heller, prof. Magdalena Środa, prof. Krystian Markiewicz, prof. Marcin Matczak, prof. Magdalena Piekara, prof. Monika Płatek, prof. dr hab. Dorota Praszałowicz, prof. Michał Romanowski, prof. Monika Rudaś-Grodzka, prof. Szymon Rudnicki, prof. Wojciech Sadurski, prof. Krystyna Skarżyńska, prof. Magdalena Smoczyńska, prof. Janina Stępińska, prof. Adam Strzembosz, prof. Piotr Sułkowski, prof. ISP PAN Monika Sus, prof. Włodzimierz Wróbel, prof. Mirosław Wyrzykowski, prof. Eleonora Zielińska, dr hab. Karolina Bielenin-Lenczowska, dr hab. Dobrochna Kałwa, dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, dr hab. Ewa Golachowska, dr hab. Jan Winczorek, dr hab. Elżbieta Korolczuk, dr hab. Agnieszka Kościańska, dr hab. Dariusz Libionka, dra hab. Izabella Main, dr hab. Małgorzata Molęda-Zdziech, dr hab. Michał Nowosielski, dr hab. Małgorzata Rajtar, dr hab. Tomasz Rakowski, dr hab. Agata Stanisz, dr hab. Justyna Straczuk, dr hab. Joanna Święcicka, dr hab. Jadwiga Topczewska, dr Irena Barcz, dr Krystian Bogucki, dr Adam Bulandra, dr Sylwia Chutnik, dr Piotr Cichocki, dr Piotr M.A. Cywiński, dr Anna Czaplińska, dr Dominik Czeszkiewicz, dr Zuzanna Hertzberg, dr Kamila Klauzińska, dr Hanna Machińska, dr Dorota Mackenzie, dr Lidia Mazowiecka, dr Karolina Panz, dr Helena Patzer, dr Michał Pospiszyl, dr Tomasz Sieniow, dr Michał Sitek, dr Krystyna Starczewska, dr Sylwia Urbańska, dr Karol Wilczyński, dr Dorota Woroniecka-Krzyżanowska, dr Bartłomiej Zapała, Marzena Adamiak, Ania Alboth, Rachela Antosz-Rekucka, Urszula Antosz-Rekucka, Jakub Antosz-Rekucki, Grzegorz Antoszewski, Agnieszka Arnold, Zuzanna Atkinson, Tomasz Augustynowicz, Marek Bakalarczuk, Barbara Barańska, Paweł Barański, Ewa Bartkowiak, Adam Barwiński, mec. Radosław Baszuk, Paweł Bem, Bianka Bernat, Grażyna Bernatowicz, Marek Bernatowicz, Marek Beylin, Bogdan Białek, Andrzej Biczel, Maria Biczel, Marcin Bielecki, Hanna Bieluszko, Jakub Biernacki, Piotr Biernacki, Natalia Bloch, Izabela Bobińska, Tomasz Bobiński, Lidia Bogaczówna, Jolanta Bogowska, Mirjam Böhm, Szymon Bojdo, Wojciech Bonowicz, Piotr Borowiecki, Zofia Borucińska, Jakub Boruciński-Swies, Krystyna Bratkowska, Hanna Brejwo, Agnieszka Bruska, mec. Jacek Brydak, mec. Łukasz Brydak, mec. Tomasz Brydak, Dorota Buchwald, Alicja Bulik, Tomasz Bulik, Katarzyna Burda, Dorota Burska, Justyna Butrymowicz, Barbara Byrska, Piotr Bystrianin, Berfin Çeven, Zilan Çeven, Alina Chabior, Weronika Chajewska, Magda Chajewska, Andrzej Chajewski, Marcin Chajewski, Jacek Chmaj, Beata Chmiel, Anna Chmielewska, Piotr Chojnacki, Aleksandra Chrzanowska, Piotr Ciacek, Natalia Ciastoń, Paweł Cywiński, Ryszard Czapara, Maryna Czaplińska, Renata Czarnkowska-Listoś, Marta Czarnocka-Cieciura, Karolina Czerska-Shaw, Joanna Czetwertyńska, Kalina Czwarnóg, Magdalena Czyż, Małgorzata Czyżewska, Krzysztof Czyżewski, Ewa Daniel, Lidia Dańko, Leszek Dawid, Grzegorz Dawidowicz, Anna Dąbrowska, Monika Dąbrowska-Kuchna, Anna Dołgolewska, Zofia Dowiatt, Kornelia Dunin-Kozicka, Małgorzata Dzieduszycka-Ziemilska, Małgorzata Farynowska, Hanka Fedorowicz, Jacek Fedorowicz, Piotr Fijałkowski, Franciszek Fikus, Kamil Filipek, Bogumiła Forsztęga, Andrzej Franaszek, Joanna Franaszek, Władysław Frasyniuk, Agnieszka Fryś, Bogusława Gałkiewicz, Barbara Garstka, Grzegorz Gauden, Konstanty Gebert, Natalia Gebert, Aleksandra Giejsztowt-Rzewuska, Barbara Gigier, Agnieszka Głowacka, Andrzej Gniazdowski, Karolina Gołębiowska, Robert Gołębiowski, Krzysztof Górniak, Marianna Grabska, Agnieszka Graff, Manuela Gretkowska, Hanka Grupińska, Łukasz Gruszczyński, Mikołaj Grynberg, Dorota Gutry-Bulik, Paulina Haisch, Joanna Hetnarowicz-Sikora, Robert Hojda, Agnieszka Holland, Zofia Holnicka-Szulc, Martyna Iwańska, Inga Iwasiów, Piotr Iwosa, Jacek Jakubowski, Mateusz Janicki, Dominik Jaraczewski, Joanna Jaśkowiak, Beata Jaworowska, Jarosław Jaworski, Magdalena Jędra, Tomek Jędrkiewicz, Wiktoria Jędroszkowiak, Leokadia Jung, Łukasz Kaczmarek, Wanda Kaczor, Magdalena Kalenik, Tomasz Kałużny, Adam Kamiński, Joanna Kapusta, Dorota Karaś, Patrycja Karola, Iwona Karpowicz-Dajczer, Jolanta Kawa, Małgorzata Kaznowska-Filipek, Wanda Khalilian, Jakub Kiersnowski, Jarosław Kilias, Wojciech Kinasiewicz, Urszula Kitlasz, Tomasz Kizny, Witold Klaus, Michał Klawiter, Małgorzata Klemens, Jarosław Klimkiewicz, Jolanta Klimkiewicz, Agnieszka Klus, Anna Kociarz, Jakub Kocjan, Łukasz Kohut, Anka Kolber, Julia Kolberger, Iwa Kołodziejska, Antoni Komasa-Łazarkiewicz, Ewa Komorowska, Maja Komorowska, Marek Komorowski, Joanna Koniarska, Jarosław Koniarski, Anna Kopacz, Jan Kopacz, Janusz Kopacz, Joanna Kos-Krauze, Agnieszka Kosowicz, Karolina Kotowska, Eliza Kowalczyk, Małgorzata Kowalik, Andrzej Kowalski, Paweł Kowzan, Ewa Kozdraj, Jolanta Kozioł, Anna Kozłowska-Roszkowska, Ewa Koźniewska, Bartosz Kramek, Zosia Krasnowolska, Elżbieta Krassowska-Modlinger, Joanna Krasuska, Maria Krauss, Barbara Kruszewska, Robert Krzysztoń, Maria Książak, Jacek Kucharczyk, Magdalena Kucharska, Marta Kucharska, Jan Konrad Kucharski, Łukasz Kuciński, Anna Kulesza, Ewa Kulik-Bielińska, Krystyna Kurczab-Redlich, Danuta Kuroń, Jarosław Kurski, Iwona Kurz, Agata Kuśpit, Danuta Labijak, Jacek Labijak, Marzena Laskowska, Dominika Lasota, Sylwia Lazar, Anna Lech, Zuzanna Lesiak, Kinga Lewicka, Witold Liliental, Adam Lipszyc, Darin Loka, Magdalena Lubańska, Mirosław Lubarski, Aurora Lubos, Mateusz Luft, Krystian Lupa, Cezary Łazarewicz, Magdalena Łazarkiewicz, Joanna Łodygowska, Joanna Łozicka, Lesław Łozicki, Krystyna Łubnicka, Olgierd Łukaszewicz, Ryszard Machiński, Agnieszka Maciejowska, Dominika Macioch, Alicja Mackiewicz, Jarosław Mackiewicz, Adam Magdoń, dra hab. Izabella Main, Julia Majewska, Piotr Andrzej Majewski, Lidka Makowska, Agnieszka Markowska, Honorata Martin, Oskar Martin, Grażyna Marzec-Łukaszewicz, Karol Masiarz, Karolina Mazurek, Wawrzyniec Mąkinia, Magdalena Męczyńska, Marek Męczyński, Zofia Miągowska, Ewa Michna, Adam Michnik, Rafał Milach, Anna Mirkes-Radziwon, Anna Mituś, Piotr Mitzner, Jan Młynarczyk, Katarzyna Młynarczyk, Malwina Młynarczyk, Elżbieta Moczarska, Jerzy Modlinger, Dagmara Molga, Bożenna Morawska, Jerzy Morawski, Wiktoria Moritz-Leśniak, Maciej Moskwa, Witold Moszyński, Janusz Mucha, Romana Mucha, Jan Murawski, Agnieszka Nagalska, Zbigniew Nagalski, Anna Nałęcka-Milach, Maria Napiontkowa, Maria Nawojczyk, Ewa Negrusz-Szczęsna, Chris Niedenthal, Karolina Niedenthal, Michał Nowacki, Maksymilian Nowak, Artur Nowak-Gocławski, Maciej Nowicki, Tadeusz Nyczek, Renata Ochman-Zbyszyńska, Janina Ochojska, Arkadiusz Ograbek, Ewa Około-Kułak Szamborska, Małgorzata Olasińska-Chart, Paweł Olejniczak, Małgorzata Oracz, Gabriela Orłowska, Maciej Orłowski, Maja Ostaszewska, Marek Ostrowski, Marta Pachocka, Magdalena Pacul Kudelska, Dorota Paszyńska, Włodzimierz Paszyński, Waldemar Paś, Ewa Pater, Krzysztof Pawłowski, Anna Paździejewska, mec. Mikołaj Pietrzak, Lena Piękniewska-Bem, Maria Piętak, Mariola Piętak, Emilia Piotrowicz, Joanna Piotrowska, Małgorzata Piotrowska, Krystyna Piotrowska-Gauden, Maciej Pisuk, Elżbieta Podleśna, Katarzyna Podrazik, Janusz Polowczyk, Inka Popoff, Aleksandra Potoczek, Katarzyna Potoniec, Anna Prus, Maria Prussak, Krzysztof Przekop, Maria Przyszychowska, Danuta Przywara, Barbara Pszoniak, Sylwia Ptaszyńska, Tomasz Puchalski, Tasja Puławska, Magdalena Puzmujźniak, Joanna Pypłacz, Piotr Pytlakowski, Piotr Rachtan, Ryszard Raczkowski, Maria Radwańska, Wojciech Radwański, Marek Radziwon, Mariusz Redlicki, Marek Rekucki, Jan Rodowicz, Joanna Rogowska, Dobrosław Rola, Barbara Rolirad, Łukasz Ronduda, Przemysław Rosati, mec. Łukasz Rozdeiczer-Kryszkowski, Tamara Rubin, Marta Rucińska, Modest Ruciński, Tymon Ruciński, Szymon Ruczyński, Mateusz Rybak, Marcelina Rybiańska, Jarmiła Rybicka, Małgorzata Rycharska, Przemysław Rydzewski, Zuzanna Rymarczyk, Wojciech Rzewuski, Justyna Sadowska, Paula Sawicka, Alina Schuurman, Dorota Segda, Teresa Segda, Izabela Sekulska, mec. Kinga Dagmara Siadlak, Ewa Siedlecka, Beata Siemaszko, Katarzyna Sikorska-Siudek, Magdalena Sikorska-Wesołowska, Mieczysław Siudek, Krzysztof Siwczyk, Agnieszka Skarpetowska, Piotr Skiba, Szymon Skoczyński, Katarzyna Maria Skórzyńska, Katarzyna Urszula Skórzyńska, Marcin Skubiszewski, Piotr Skubiszewski, Marcin Skupiński, Iwona Skwarek, Ireneusz Albert Smolarkiewicz, Tomasz Sobierajski, Maciej Sosnowski, Joanna Spychała, Grażyna Staniszewska, Piotr Stańczak, Antonina Stasińska, Andrzej Stasiuk, Joanna Stawiarska, Urszula Stawirej, Dorota Steinhagen, Jerzy Sternicki, Jerzy Stępień, mec. Krzysztof Stępiński, Dawid Stępniewski, Olga Stokłosa, Renata Stolarska, Danuta Stołecka, Maciej Stuhr, Michał Sutyniec, Karolina Sydow, Kamil Syller, Aleksandra Szalwa, Jan Szamborski, Jadwiga Szarecka, Jerzy Szarecki, Dorota Szczepan-Jakubowska, Wiesław Szczepiński, Joanna Szczęsna, Małgorzata Szczęśniak, Monika Sznajderman, Arkadiusz Szot, Dominika Szpinda, Karolina Sztandar-Sztanderska, Grażyna Szwat-Gyłybowa, Aleksandra Szymańska, Aleksandra Śliwińska, Klaudia Śmieja-Rostworowska, Bogna Świątkowska, Anna Świątkowska-Gałkiewicz, Agnieszka Świergiel, Filip Tereszkiewicz, Marta Titaniec, Irina Tomescu-Dubrow, Barbara Tomżyńska, Anna Topczewska, Maria Topczewska, Jan Topczewski, Maciej Topczewski, Monika Toporek, Barbara Toruńczyk, Ewa Trojanowska, Andrzej Trzeciakowski, Marcin Tumulka, Anna Turner, Marzena Tyszkiewicz, Paweł Tyszkiewicz, Bernard van der Esch, Adam Wajrak, Adam Walaszek, Joanna Walaszek, Karolina Walczewska, Jolanta Walecka, Krzysztof Warlikowski, Katarzyna Warmińska, Marianna Wartecka, Joanna Wawrzyniak, Barbara Wielowieyska, Agnieszka Wierzbicka, Piotr Wilczek, Katarzyna Winiarska, Ewa Winnicka, Joanna Winogrodzka, Jolanta Wiszowata, Aleksandra Wiśniewska, Marta Wiśniewska, Grzegorz Wojtiuk, Aleksandra Wojtyńska-Bakalarczuk, Urszula Wolfram, Ewa Woydyłło, Ewa Osiatyńska-Wójciak, Irena Wóycicka, Paweł Wrabec, Julia Wrzosińska, Ludwika Wujec, Damian Wutke, Barbara Wysocka, Jacek Zabokrzycki, Michał Zadara, Maja Zagajewska, Magdalena Zagałkowicz-Krasowska, Danuta Zakurzewska, Beata Zalewska-Stefaniak, Danuta Zawadzka, Violetta Zawadzka, Zbigniew Zbyszyński, Anna Zdrojewska, Bożenna Zieleńska, Bartłomiej Ziołkowski, Erica Ziva, Marysia Złonkiewicz, Maria Zmarz-Koczanowicz, Jacek Żakowski, Małgorzata Żerwe.

Adres do korespondencji w imieniu wszystkich podpisanych: Fundacja Ocalenie, ul. Krucza 6/14a, 00-537 Warszawa. Mail: [e-mail]